Kurkuma

Właściwości lecznicze i zastosowanie kurkumy

Kurkuma uznawana jest za jedną z najcenniejszych roślin świata ze względu na swoje wyjątkowe składniki aktywne. Jakie właściwości ma kurkuma? Na co działa? Jak ją stosować? Zapraszamy do lektury!

Kurkuma – co to jest?

Ostryż długi (Curcuma longa L.), określany też kurkumą, indyjskim szafranem, kurkumą długą albo ostryżem Zohary, jest rośliną zaliczaną do imbirowatych.

Kurkuma dziko rośnie w Indiach, a także uprawiana jest w krajach z klimatem tropikalnym, między innymi w Tajlandii, Wietnamie, Chinach, Indonezji, Filipinach.

Roślina ta jest bardzo popularna w krajach Dalekiego Wschodu, ale obecnie powszechnie używana jest praktycznie na całym świecie.

Jak wygląda kurkuma?

Roślina ta dochodzi do wysokości około 1 metra i ma formę prostej łodygi bez rozgałęzień. W jej dolnej części widoczne są naprzemienne liście o długości do 50 cm. Wypuszcza efektowne pędy kwiatowe w formie żółtych kłosów z biało-różowym szczytem.

Najcenniejszą częścią rośliny jest jej kłącze, czyli podziemna część. Ma ono długość do 6 cm, kształt jajowaty, cylindryczny lub gruszkowaty i jest delikatnie prążkowane. Wnętrze kłącza ma charakterystyczny kolor pomarańczowy, żółtopomarańczowy.

Zastosowanie kurkumy

Kurkuma ma bardzo szerokie zastosowanie i używana jest ona jako:

• Przyprawa – świeża i sproszkowana kurkuma dodawana jest do potraw, napojów, którym nadaje żółty kolor. Jest również składnikiem mieszanek przyprawowych jak curry, garam masala.
• Roślina lecznicza – właściwości lecznicze wykazuje kłącze kurkumy, które używane jest w medycynie naturalnej od wielu wieków. Poddawane jest ono procesom stabilizacji i suszenia. Powstają z niego ekstrakty, które używane są w preparatach prozdrowotnych.
• Roślina kosmetyczna – kurkuma stosowana jest jako składnik pielęgnacyjny, barwnik, a jej olejek jest składnikiem orientalnych perfum.
• Barwnik – ze względu na zabarwienie kłącza kurkumy używana była ona kiedyś do barwienia tkanin, o czym wspomina Pieśń nad Pieśniami z Biblii. Używana jest też do produkcji papierków wskaźnikowych do odczytu pH.
• Roślina ozdobna – w krajach tropikalnych uprawiana jest na zewnątrz, a w tych o zimniejszym klimacie, także w Polsce, jako roślina pokojowa.

Składniki aktywne w kurkumie

W kłączu kurkumy znajduje się wiele wartościowych substancji aktywnych, które wykazują szerokie działanie prozdrowotne.

Do najcenniejszych składników zaliczane są kurkuminoidy, w tym:

• Kurkumina,
• Demetoksykurkumina,
• Bis-demetoksykurkumina.

Poza powyższymi składnikami kurkuma jest również źródłem witamin jak witamina C, witaminy z grupy B, witamina E, witamina K, minerałów jak wapń, magnez, cynk, żelazo, fosfor, potas.

Kurkumina a kurkuma – czym się różnią?

Kurkuma i kurkumina nie są tożsamymi pojęciami. Czym się różnią?

Kurkuma jest określeniem całej rośliny lub jej kłącza, z kolei kurkumina jest występującym w niej składnikiem aktywnym nadającym jej charakterystyczny kolor. Szacuje się, że w kłączu ostryżu długiego występuje około 2-5% kurkuminy.

Kurkuma – właściwości lecznicze

Właściwości prozdrowotne kurkumy wynikają przede wszystkim z zawartości kurkuminy, a także innych kurkuminoidów.

Roślina ta wykazuje działanie:

• Przeciwutleniające – antyoksydacyjne,
• Wspierające odporność,
• Przeciwzapalne,
• Przeciwnowotworowe,
• Chemoprewencyjne,
• Przeciwdrobnoustrojowe,
• Żółciopędne,
• Hepatoochronne,
• Neuroprotekcyjne.

Kurkuma – na co pomaga?

W przypadku rośliny jak kurkuma działanie prozdrowotne widoczne jest na przykładzie wielu narządów i układów ciała człowieka. Kiedy warto po nią sięgnąć?

Kurkuma a nowotwory

Wykazuje ona działanie przeciwnowotworowe, szczególnie w przypadku nowotworów układu pokarmowego – przełyku, żołądka, trzustki, ale też pęcherza moczowego, płuc, szyjki macicy, prostaty.

Kurkuma na kamienie żółciowe

Stosowana jest tradycyjnie w chorobach dróg żółciowych, między innymi przy kamicy żółciowej, zapaleniu pęcherzyka żółciowego, zastoju i niedoborach żółci wywołujących zaburzenia trawienia, wzdęcia, zaparcia. Należy stosować ją ostrożnie przy niedrożności dróg żółciowych.

Kurkuma na przeziębienie

Wspiera organizm w walce z drobnoustrojami i wykazuje działanie przeciwzapalne. Bardzo dobrze sprawdza się z imbirem, mlekiem czy miodem, z których przygotowuje się rozgrzewające mikstury na przeziębienie.

Kurkuma na stawy

Dzięki swojemu działaniu przeciwzapalnemu pomaga w dolegliwościach stawowych, między innymi przy zwyrodnieniach stawów, RZS – reumatoidalnym zapaleniu stawów, obrzękach, bólach stawowych.

Kurkuma na dolegliwości kobiece

Rekomendowana jest między innymi na mięśniaki macicy, endometriozę, guzy, torbiele jajników, bolesne miesiączki. Wspiera przepływ krwi, zmniejszając jej zastoje, a dzięki działaniu przeciwnowotworowemu obniża ryzyko raka narządów rodnych.

Kurkuma na układ pokarmowy

Pozytywne działanie tej rośliny również widoczne jest w przypadku chorób jelit. Polecana jest na zapalenia jelita grubego jak wrzodziejące zapalenie jelita grubego. Pomaga w zwalczaniu zakażeń Helicobacter Pylori – bakterii wywołującej wrzody żołądka i dwunastnicy oraz zwiększającej ryzyko raka żołądka.

Kurkuma na wątrobę

Wspomaga pracę wątroby, w tym jej regenerację po chorobach. Nie należy jednak używać jej w zbyt dużych dawkach, ponieważ może prowadzić do jej obciążenia.

Kurkuma na skórę

Może być też stosowana zewnętrznie jako dodatek do maseczek. Polecana jest zwłaszcza na trądzik młodzieńczy i trądzik różowaty, ponieważ pomaga w łagodzeniu zmian, podrażnień, rozjaśnia skórę. Może być ponadto używana w celu lepszego gojenia się ran, oparzeń.

Kurkuma na łuszczycę

Kurkumina w roślinie ma też pozytywny wpływ na stan skóry, w tym na dermatozy – jej choroby. Polecana jest zwłaszcza w przypadku łuszczycy, ponieważ zmniejsza reakcje zapalne. Można stosować ją zewnętrznie i wewnętrznie.

Kurkuma a cukrzyca

Badania wykazały, że powoduje ona obniżenie poziomu glukozy we krwi u szczurów, dlatego może być również pomocna w redukowaniu jej ilości u ludzi.

Kurkuma do farbowania włosów

Ze względu na barwnik w kłączu roślina ta używana jest jako składnik maseczek i płukanek do włosów. Stosowana na blond i na siwe włosy nadaje im odcień żółty, a w przypadku włosów ciemniejszych miodowy połysk.

Kurkuma na zapalenie pęcherza

Ma działanie przeciwzapalne i przeciwdrobnoustrojowe, dlatego może naturalnie pomagać w przypadku zapaleń pęcherza i układu moczowego oraz zapobiegać ich nawrotom.

Kurkuma na odporność

Wspomaga naturalną odporność organizmu na wirusy, grzyby i bakterie. Bardzo dobrze współgra w tym celu z witaminą C. Może być też używana u dzieci z obniżoną odpornością.

Kurkuma a dna moczanowa

Właściwości przeciwzapalne kurkuminy powodują, że może ona pomagać przy dnie moczanowej – artretyzmie, podagrze. Redukuje stany zapalne i uszkodzenia tkanek przez kwas moczowy.

Kurkuma na układ krążenia

Wspomaga pracę układu krążeniowego. Czy obniża ciśnienie? Tak, pomaga w jego unormowaniu, a także działa przeciwmiażdżycowo, zmniejsza ryzyko tworzenia się zakrzepów.

Kurkuma a odchudzanie

Wspomaga metabolizm i spalanie tkanki tłuszczowej, aby uzyskać lepsze efekty odchudzania. W tym celu warto stosować ją z pieprzem lub piperyną z pieprzu.

Kurkuma a tarczyca

Pojawiają się doniesienia, że pomaga ona w stanach zapalnych tarczycy, między innymi w chorobie Hashimoto wywołującej niedoczynność tarczycy. Osłabia procesy autoimmunologiczne i dzięki temu łagodzi zapalenia.

Kurkuma – jak stosować?

Kurkumę można zakupić w wielu formach, dlatego sposób jej stosowania można dopasować do własnych preferencji i oczekiwań.

Kurkumę można stosować w poniższych formach:

• Kurkuma jako przyprawa – mielone kłącze dodawane do potraw, napojów,
• Kurkuma w tabletkach, kapsułkach – zawierają ekstrakt z kurkumy lub sproszkowane kłącze,
• Kurkuma w kroplach – wygodna w stosowaniu dzięki płynnej formule,
• Kurkuma w proszku – do dań i napojów, także z dodatkowymi składnikami jak witamina C, imbir, burak, acerola.

Dla uzyskania jeszcze lepszych efektów warto wybrać preparat złożony, na przykład jak kurkuma z pieprzem albo kurkuma i piperyna – jest to składnik aktywny z pieprzu. Dobrym wyborem będzie też połączenie kurkuma i imbir, Gotu Kola, Astragalus. Na wątrobę i drogi żółciowe można wybrać preparat z ostropestem plamistym, karczochem.

Przepisy z kurkumą

Z dodatkiem kurkumy można przygotować różne napoje wspomagające zdrowie:

„Złoty miód” – kurkuma z miodem

Należy dodać 1 płaską łyżeczkę mielonej kurkumy do 250 gramów miodu i dokładnie wymieszać. Mikstura rozgrzewa i wzmacnia. Zalecana jest też kurkuma z miodem na czczo zmieszana z wodą, ponieważ dobrze wspiera układ pokarmowy.

„Złote mleko” – kurkuma z mlekiem

Napój przygotowywany na bazie szklanki mleka lub napoju roślinnego, do którego dodaje się po 0,5 łyżeczki imbiru, pieprzu i 2 łyżeczki kurkumy. Należy też dodać 0,5 łyżeczki oleju kokosowego lub innego tłuszczu, ponieważ kurkuma dobrze rozpuszcza się w tłuszczach. Mleko z dodatkami należy podgrzać do wymieszania, ale nie gotować.

Najlepsza kurkuma – jaki suplement wybrać?

Wybierając preparaty z kurkumą, warto zwrócić uwagę na ich skład, pochodzenie substancji aktywnych, składniki dodatkowe, opinie o preparacie i producencie.

Bardzo dobrym wyborem będą suplementy bio, ekologiczne. Polecana jest też kurkuma liposomalna, która cechuje się dobrym wchłanianiem przez wysoką biodostępność.

Warto też wybierać preparaty z ekstraktami standaryzowanymi na zawartość kurkuminoidów, co oznacza, że zostały przebadane pod kątem ilości substancji aktywnej.

Kurkuma – dawkowanie

Ile dziennie należy jej stosować? Najczęściej zaleca się 1 g kurkumy na 10 kg masy ciała.

Kurkuma – przeciwwskazania

Stosowanie kurkumy nie jest wskazane u każdego. Kiedy nie należy jej używać i zażywać suplementów diety na jej bazie?

Przeciwwskazania do stosowania kurkumy:

• Kurkuma w ciąży – nie powinny korzystać z niej kobiety ciężarne, ponieważ może ona nasilać skurcze macicy i wywołać poronienie lub przedwczesny poród.
• Choroby dróg żółciowych – ostrożność w jej stosowaniu powinny zachować osoby z kamieniami żółciowymi i niedrożnością dróg żółciowych.
• Niewydolność nerek – czy kurkuma szkodzi na nerki? Tak, może ona nadmiernie je obciążać, dlatego nie należy stosować jej wtedy w dużych ilościach.

Kurkumy nie należy również łączyć z lekami przeciwzakrzepowymi oraz lekami przeciwcukrzycowymi.

Kurkuma – skutki uboczne

Zasadniczo kurkuma jest bezpieczna i dobrze tolerowana, natomiast u niektórych osób może powodować działania niepożądane. Głównie pojawiają się one na skutek przyjmowania jej w zbyt dużych dawkach.

Działania niepożądane kurkumy:

• Wysypki skórne,
• Bóle głowy,
• Nudności,
• Biegunki,
• Krwawienia.

Cena kurkumy

Cena przyprawy to najczęściej 3-6 złotych. 1 kg świeżego korzenia kurkumy kosztuje około 30 złotych. Suplementy diety z kurkumą to wydatek 25-80 złotych w zależności od wybranego preparatu.

Kurkuma – gdzie kupić?

Kurkuma jako przyprawa jest dostępna w niemalże każdym większym sklepie spożywczym. Świeże kłącze można kupić w wybranych sklepach jak delikatesy, sklepy z produktami kuchni świata, w trakcie tygodni tematycznych w marketach.

Kapsułki, tabletki z kurkumą oraz inne suplementy można kupić stacjonarnie lub zamówić przez internet w aptekach, zielarniach, sklepach z suplementami i produktami prozdrowotnymi.

Źródła:
1. Kania M., Baraniak J., Właściwości lecznicze roślin przyprawowych na przykładzie ostryżu długiego, „Postępy Fitoterapii” 2015, nr 22.
2. Chattopadhyay, Ishita, et al. "Turmeric and curcumin: Biological actions and medicinal applications." Current science (2004): 44-53.
3. Kuttan, Ramadasan, et al. "Potential anticancer activity of turmeric (Curcuma longa)." Cancer letters 29.2 (1985): 197-202.
4. Funk, Janet L., et al. "Turmeric extracts containing curcuminoids prevent experimental rheumatoid arthritis." Journal of natural products 69.3 (2006): 351-355.
5. Lantz, R. C., et al. "The effect of turmeric extracts on inflammatory mediator production." Phytomedicine 12.6-7 (2005): 445-452.