Niepokalanek

Niepokalanej pospolity (mnisi) – właściwości, zastosowanie, dawkowanie

Niepokalanek to roślina od wielu wieków używana w kobiecych przypadłościach. Jej właściwości lecznicze wynikają z licznych składników aktywnych regulujących pracę układu hormonalnego, skąd wynika jej szerokie zastosowanie. Co warto wiedzieć przed zastosowaniem tego zioła?

Niepokalanek pospolity – co to jest?

Niepokalanek pospolity (Vitex agnus-castus) zalicza się do szerszej rodziny jasnotowatych (Lamiaceae). Określany jest także jako niepokalanek mnisi, niepokalanek pieprzowy, niepokalanek zwyczajny lub pieprz mnisi. Jego angielska nazwa to chasteberry.

Spotykany jest głównie na terenach Azji, między innymi w Turkmenistanie, Tadżykistanie oraz w Uzbekistanie, a także w niektórych krajach południowej i wschodniej Europy w basenie Morza Śródziemnego. W Polsce nie rośnie dziko, natomiast może być uprawiany.

Jest to roślina o krzaczastym pokroju, podobna do lawendy. Ma wyniosłe, szpiczaste liście, od spodu omszałe, a z góry ciemnozielone. Wyróżnia się fioletowymi kwiatami i wydaje czarno-czerwone owoce, które przypominają swoim wyglądem pieprz. Wydziela intensywny zapach.

Zastosowanie niepokalanka

Niepokalanek pospolity ma szerokie zastosowanie:

• Roślina lecznicza – liście i owoce niepokalanka od wielu wieków używane są w medycynie naturalnej. Roślina ta znana była już w starożytności i była bardzo popularna w tradycyjnym ziołolecznictwie okresu średniowiecza. Stosowany jest jej susz, z którego przygotowuje się herbatki i nalewki, a dzisiaj dostępne są też suplementy diety z niepokalankiem w tabletkach.
• Roślina przyprawowa – ze względu na smak swoich owoców niepokalanek w przeszłości używany był zamiast pieprzu.
• Roślina magiczna – niepokalankowi przypisywano magiczne właściwości, między innymi był on używany podczas rytuałów religijnych w czasach starożytnych. W średniowieczu przygotowywano z niego amulety, które miały pomagać w zachowaniu czystości, stąd też ma wywodzić się jego przydomek „mnisi”.

Składniki aktywne w niepokalanku mnisim

Do celów leczniczych najczęściej stosowany jest owoc niepokalanka mnisiego. Zbiera się dojrzałe owoce, a następnie suszy je i rozdrabnia. Niekiedy stosuje się także jego suszone liście.

Najważniejsze składniki aktywne niepokalanka:

• Glikozydy irydoidowe – zaliczają się do nich agnozyd (agnuzyd), eurostozyd, aukubina,
• Flawonoidy – między innymi orientyna, kastycyna, witeksyna, kempferol, penduletyna, apigenina,
• Kwasy organiczne, w tym kwas kawowy, kwas hydroksybenzoesowy,
• Olejek eteryczny,
• Diterpeny,
• Beta-sitosterol.

Właściwości lecznicze niepokalanka

Roślina jak niepokalanek działanie prozdrowotne uzyskała dzięki unikatowemu kompleksowi składników aktywnych. To właśnie one spowodowały, że znalazła zastosowanie w medycynie naturalnej już przed wiekami.

Teraz niepokalanek zwyczajny również jest powszechnie używany w wielu dolegliwościach, a jego właściwości potwierdzają badania naukowe. Prowadzone nad nim testy wskazują, że ma on działać jako naturalny selektywny agonista receptorów estrogenowych i wspomagać produkcję progesteronu, a także obniżać poziom prolaktyny.

Właściwości niepokalanka:

• Antyoksydacyjne,
• Przeciwzapalne,
• Stabilizujące poziom hormonów,
• Napotne,
• Rozkurczowe,
• Moczopędne,
• Żółciopędne,
• Przeciwdepresyjne,
• Uspokajające,
• Odkażające.

Na co pomaga niepokalanek pospolity (mnisi)?

Reprezentowane przez niepokalanek właściwości powodują, że ziele to sprawdza się w wielu dolegliwościach.

Najczęściej polecany jest on kobietom, ponieważ ze względu na swój wpływ na gospodarkę hormonalną wspiera kurację kobiecych schorzeń. Wykazuje też pozytywny wpływ na organizm mężczyzny.

Niepokalanek na PMS (zespół napięcia przedmiesiączkowego)

Zespół napięcia przedmiesiączkowego, czyli PMS dotyka wielu kobiet. Pojawia się na kilka dni przed okresem na skutek zachodzących w organizmie przemian hormonalnych.

W kobiecym cyklu miesiączkowym w pierwszej jego fazie dochodzi do wzrostu poziomu estrogenów, natomiast w drugiej, po owulacji, wzrasta poziom progesteronu. Gdy progesteronu jest zbyt mało, co często ma związek z nadmiarem prolaktyny, mogą pojawić się niekorzystne objawy PMS.

U wielu kobiet zespół napięcia przedmiesiączkowego przejawia się bólami głowy, bolesnością i tkliwością piersi, rozchwianiem emocjonalnym.

Badania nad niepokalankiem mnisim wskazują, że pomaga on w redukowaniu poziomu prolaktyny, dlatego pozwala na utrzymanie prawidłowej równowagi hormonalnej. W efekcie redukuje dolegliwości, jakie mogą pojawiać się w drugiej fazie cyklu, w tym zespół napięcia przedmiesiączkowego.

W przypadku stosowania zioła jak niepokalanek duże dawki (na przykład 500 mg ekstraktu), mają wykazywać działanie hamujące wydzielanie prolaktyny, natomiast mniejsze pobudzać jej produkcję.

Niepokalanek na nieregularne, bolesne i obfite miesiączki Stosowanie niepokalanka mnisiego polecane jest również tym kobietom, u których pojawiają się zaburzenia miesiączkowania oraz bolesność i obfite miesiączki.

Zawarte w niepokalanku składniki, chociaż same w sobie nie są hormonami, pomagają w regulowaniu ich poziomu, dlatego stopniowo przywracają prawidłowy cykl miesiączkowy. Dzięki temu roślina ta pozwala na ustabilizowanie cykli, zmniejsza obfite miesiączki i redukuje towarzyszący im ból.

Niepokalanek na torbiele i mięśniaki macicy

Torbiele to zmiany powstające w jajnikach. Z kolei mięśniaki macicy pojawiają się w różnych miejscach tego narządu.

Torbiele i mięśniaki powodują między innymi zaburzenia cyklu miesiączkowego, plamienia między miesiączkami, bóle podbrzusza. Mogą być również zagrożeniem, gdy pękną, a wtedy, gdy są duże, uciskają okoliczne narządy.

Niestety, medycyna nie wie dokładnie, co wywołuje te zmiany u kobiet. Przypuszcza się, że są one spowodowane zaburzeniami hormonalnymi i występują genetycznie.

Niepokalanek mnisi jest ziołem, które polecane jest kobietom z torbielami jajników i mięśniakami macicy. Dzięki swojej zdolności do regulacji poziomu hormonów zmniejsza ryzyko ich wzrostu, a nawet może pomóc w ich cofaniu się.

Niepokalanek a endometrioza

Endometrioza to schorzenie, w którym dochodzi do narastania, przerostu endometrium – wewnętrznej tkanki macicy na inne narządy. Może wywoływać duże bóle, zwłaszcza w czasie miesiączek.

Przy schorzeniu tym często występują zawyżony poziom prolaktyny i niski poziom progesteronu, dlatego niepokalanek mnisi może pomóc w zredukowaniu objawów tej dolegliwości.

Niepokalanek na menopauzę

Menopauza to czas w życiu kobiety, gdy dochodzi do zmniejszenia ilości dotychczas wydzielanych hormonów płciowych. Najczęściej pojawia się po 45. roku życia.

Ze względu na zmiany hormonalne podczas menopauzy mogą pojawić się nieprzyjemne objawy, na przykład nocne poty, uderzenia gorąca, bezsenność, nieregularne krwawienia miesiączkowe, kołatania serca.

Stosowanie niepokalanka na menopauzę ma redukować towarzyszące jej dolegliwości.

Niepokalanek na płodność

Zioła mogą podnosić płodność i pomóc w doczekaniu się upragnionego potomka. Takie działanie wykazuje również niepokalanek zwyczajny, który stymuluje produkcję hormonów płciowych.

Czy w celu leczenia niepłodności lepiej stosować dziki pochrzyn czy niepokalanek? Wykazują one podobne właściwości. Zaleca się jednak, by dziki pochrzyn stosować w drugiej fazie cyklu.

Niepokalanek a depresja

Depresja może pojawiać się na skutek zmian hormonalnych, w szczególności nieprawidłowego poziomu prolaktyny.

W takich sytuacjach stosowanie niepokalanka może poprawić samopoczucie, ponieważ stabilizuje on poziom hormonów. Dodatkowo wykazuje działanie uspokajające.

Niepokalanek a tarczyca

Stosowanie niepokalanka może pomóc również osobom doświadczającym zaburzeń pracy tarczycy. To gruczoł odpowiadający za produkcję hormonów zarządzających wieloma procesami zachodzącymi w organizmie. Zaburzenia pracy tarczycy często towarzyszą też zaburzeniom hormonalnym układu płciowego.

Niepokalanek mnisi może pomóc w wyregulowaniu pracy tarczycy. Polecany jest on przede wszystkim w przypadku niedoczynności tarczycy oraz choroby Hashimoto, gdy dochodzi do niedostatecznego wydzielania hormonów tarczycowych.

Niepokalanek na skórę i włosy

Niepokalanek pospolity jest ziołem ważnym dla urody, na którą wpływ ma gospodarka hormonalna.

Regularne stosowanie niepokalanka na trądzik pomaga w redukcji wyprysków i zmniejsza nadmierne przetłuszczanie się skóry, co jest efektem nierównowagi hormonów.

Powoduje on również poprawę kondycji włosów – zmniejsza ich wypadanie, wzmacnia je, powoduje, że są miękkie i błyszczące.

Niepokalanek pospolity dla mężczyzn

Z dobrodziejstwa niepokalanka pospolitego mogą korzystać również mężczyźni, u których polecany jest on na problemy hormonalne. Wspomaga wydzielanie testosteronu – ważnego męskiego hormonu.

Niepokalanek podnosi libido, używany jest w leczeniu przedwczesnego wytrysku, zwiększa płodność poprzez poprawę jakości nasienia, a także pomaga w okresie andropauzy, czyli wtedy, gdy ilość testosteronu spada.

Niepokalanek – jak stosować?

Niepokalanka mnisiego można używać na kilka sposobów. Najczęściej stosowane są jego owoce, rzadziej liście.

Obecnie bardzo popularne są suplementy diety z niepokalankiem, które bazują na wyciągu z jego owoców. Zawierające niepokalanek tabletki są bardzo łatwe w stosowaniu, dlatego są one dobrą alternatywą dla naparów oraz nalewek na bazie tego ziela.

Stosowanie suplementów diety z niepokalankiem mnisim wymaga postępowania zgodnie z informacjami zawartymi na opakowaniu lub w ulotce dołączonej do preparatu.

Dla tabletek zawierających niepokalanek dawkowanie wynosi najczęściej 500 mg ekstraktu na dzień.

W sprzedaży dostępne są także suszone owoce niepokalanka pospolitego. Są one używane w celu przygotowywania naparów. 1-2 łyżeczki owoców (około 6 g) zalewa się gorącą wodą i parzy 15 minut pod przykryciem. Zaleca się picie jednej szklanki naparu na dzień, najlepiej po 100 ml kilka razy dziennie.

Niepokalanek – kiedy efekty zaczynają być odczuwane po jego stosowaniu? Zazwyczaj pierwsze rezultaty można zauważyć po 3 miesiącach.

Niepokalanek – przeciwwskazania

Z niepokalanka nie powinny korzystać osoby stosujące doustne środki antykoncepcyjne oraz w trakcie hormonalnej terapii zastępczej używanej podczas menopauzy.

Nie należy zażywać go w przypadku nowotworów zależnych od hormonów, na przykład nowotworów piersi, nowotworów jajników.

Niepokalanek a ciąża i karmienie piersią – nie należy korzystać z niepokalanka w okresie ciąży oraz karmienia piersią.

Nie należy łączyć niepokalanka z lekami przeciwpsychotycznymi, lekami przeciwparkinsonowskimi, a także lekami zawierającymi metoklopramid, bromokryptynę.

W razie wątpliwości warto skonsultować się z lekarzem.

Niepokalanek – skutki uboczne

Stosowanie niepokalanka mnisiego może powodować wystąpienie skutków ubocznych.

Wśród najczęściej pojawiających się skutków ubocznych niepokalanka znajdują się:

• Reakcje alergiczne z towarzyszącą dusznością, obrzękami twarzy, wysypką skórną,
• Bóle i zawroty głowy,
• Bóle brzucha,
• Nudności,
• Zaburzenia w cyklu menstruacyjnym,
• Krwawienia między miesiączkami.

Cena niepokalanka pospolitego

Za suplementy diety z niepokalankiem pospolitym należy zapłacić około 40-50 złotych za 100 tabletek.

Gdzie kupić niepokalanek pospolity? Obecnie suplementy zawierające niepokalanek pospolity oraz suszone owoce tego zioła można kupować w zielarniach, aptekach oraz w sklepach sprzedających artykuły prozdrowotne. Produkty te dostępne są również w sklepach internetowych.

Jak wybrać najlepsze tabletki z niepokalankiem?

Wybierając odpowiednie suplementy z niepokalankiem, warto przede wszystkim zwrócić uwagę na te, które zawierają ekstrakt z owoców tej rośliny.

Najlepszym wyborem będzie zakupienie preparatu zawierającego standaryzowany wyciąg z owoców niepokalanka pospolitego na ilość dwóch ważnych substancji: agnuzydu i aukubiny. Standaryzacja oznacza, że preparat zawiera określoną ilość substancji aktywnych i jego działanie jest skuteczniejsze od preparatów bez standaryzacji.

Warto także kupować preparaty bez zbędnych dodatków i alergenów, między innymi laktozy, glutenu, wypełniaczy.

Osoby na dietach wegańskiej i wegetariańskiej mogą wybrać suplementy w kapsułkach wolnych od żelatyny.

Źródła:
1. Fitoterapia dolegliwości okresu przekwitania, Henryk Różański, Akademia Medyczna im. K. Marcinkowskiego.
2. Zastosowanie preparatów niepokalanka mnisiego w ginekologii i położnictwie, Agnieszka Drosdzol-Cop, Mateusz Szul, Anna Fuchs, Violetta Skrzypulec-Plinta, Bartosz Marcinkiewicz, Natalia Jainta, Forum Położnictwa i Ginekologii, 2019; 48: 28-32.
3. Potencjał terapeutyczny owoców niepokalanka pospolitego (Vitex agnus-castus) w schorzeniach ginekologicznych – przegląd aktualnego stanu wiedzy, Anna Magiera, Aleksandra Prokop, Mateusz Gieleta, Monika Anna Olszewska, Farmacja Polska, tom 77, nr 8, 2021.
4. The efficacy of the complex medication Phyto-Hypophyson L in female, hormone-related sterility. A randomized, placebo-controlled clinical double-blind study, J Bergmann, B Luft, S Boehmann, B Runnebaum, I Gerhard, Forsch Komplementarmed Klass Naturheilkd. 2000 Aug;7(4):190-9.