B1 Tiamina

Czym jest witamina B1? Źródła, działanie i suplementacja

Witamina B1, także określana jako tiamina albo aneuryna, jest jednym ze związków zaliczanych do witamin z grupy B. Czym jest witamina B1? Na co pomaga? Kiedy warto stosować ją jako suplement diety?

Witamina B1 tiamina – co to jest?

Tiamina, aneuryna albo witamina B1 jest związkiem organicznym, który jest niezbędny dla prawidłowego działania ludzkiego ciała, ponieważ podtrzymuje ona wiele procesów życiowych.

Zaliczana jest ona do witamin rozpuszczalnych w wodzie – nie jest to witamina rozpuszczalna w tłuszczach.

Witamina ta występuje w wielu formach, które różnią się pomiędzy sobą swoim stopniem aktywności, między innymi są to:

• Pirofosforan tiaminy (TPP, kokarboksylaza),
• Trifosforan tiaminy (TTP),
• Monofosforan tiaminy (TMP),
• Chlorowodorek tiaminy,
• Benfotiamina – pochodna witaminy B1.

Główną formą tiaminy jest pirofosforan tiaminy, który stanowi jej aktywną postać oraz około 80% jej zasobów w organizmie człowieka. Niewielkie ilości tego związku przechowywane są w wątrobie, natomiast szybko ulegają one zużyciu, co oznacza, że konieczne jest jej regularne dostarczanie z zewnątrz.

Odkrycie witaminy B1 miało miejsce w 1912 roku i dokonał go polski biochemik – Kazimierz Funk.

Witamina B1 – gdzie występuje?

Tiamina musi być dostarczana do organizmu człowieka z zewnątrz, ponieważ jest ona związkiem względnie egzogennym. Jej niewielkie ilości produkowane są przez bakterie jelitowe, natomiast są one niewystarczające względem zapotrzebowania. W jakich produktach występuje ta witamina?

Główne źródła witaminy B1:

• Wieprzowina,
• Wątróbka drobiowa,
• Rośliny strączkowe – groch, fasola, soczewica,
• Ryż,
• Drożdże,
• Orzechy brazylijskie,
• Nasiona słonecznika,
• Kiełki pszenicy,
• Produkty zbożowe z pełnego przemiału.

Obróbka termiczna, między innymi gotowanie, pieczenie czy smażenie, powoduje obniżenie ilości witaminy w produktach.

Do obniżenia wchłaniania witaminy B1 dochodzi również na skutek spożywania produktów będących jej źródłem razem z herbatą i kawą.

Spożywanie na surowo dużych ilości ryb i owoców morza także powoduje obniżenie ilości witaminy B1 w organizmie, ponieważ zawierają one enzym tiaminazę, która powoduje jej rozłożenie.

Witamina B1 – właściwości

Witamina ta wykazuje zróżnicowane funkcje w organizmie człowieka, ponieważ jest ona uczestnikiem wielu procesów życiowych.

Główne właściwości witaminy B1:

• Bierze udział w metabolizmie energetycznym, głównie w przemianach węglowodanów,
• Buduje nerwy, pomaga w przekazywaniu impulsów nerwowych, uczestniczy w procesach produkcji neuroprzekaźników, w tym serotoniny, dzięki czemu wspiera pracę układu nerwowego,
• Wspomaga aktywność acetylocholiny, natomiast hamuje esterazę cholinową,
• Pobudza wydzielanie hormonów,
• Przyczynia się do stabilizowania poziomu cukru we krwi, ponieważ działa synergicznie razem z insuliną,
• Wspiera działanie tarczycy poprzez wspomaganie tyroksyny,
• Poprawia działanie narządu wzroku.

Niedobór witaminy B1

Niewystarczająca ilość witaminy B1 w organizmie (hipowitaminoza witaminy B1) może powodować powstanie poważnych dolegliwości.

Efekt niedoboru witaminy B1:

• W przypadku mniejszych niedoborów – zmęczenie, zaburzenia koncentracji i pamięci, utrata masy ciała, brak apetytu, osłabienie mięśni, dezorientacja.
• Choroba beri-beri – powoduje neuropatię obwodową, która charakteryzuje się uszkodzeniem nerwów, zaburzeniem funkcji ruchowych i czucia, mrowieniami w stopach i dłoniach, a w skrajnych przypadkach prowadzi do niewydolności serca. Występuje przy większych niedoborach.
• Choroba Wernickego-Korsakoffa – nazywana również encefalopatią alkoholową, która dotyczy głównie osób uzależnionych od alkoholu. Polega na wystąpieniu zaburzeń wzroku, takich jak oczopląs, podwójne widzenie, zaburzeń koordynacji ruchowej, amnezji.

Kto narażony jest na niedobór witaminy B1?

Do niewystarczającej ilości witaminy B1 w organizmie prowadzi głównie alkoholizm, ponieważ aż u 80% osób nadużywających alkohol diagnozuje się niedobory witaminy B1.

Także często mają je:

• Osoby zakażone wirusem HIV,
• Osoby w podeszłym wieku,
• Diabetycy – chorujący na cukrzycę typu 1 i 2,
• Osoby z wrzodami żołądka, zapaleniami jelita grubego, uszkodzeniem wątroby, nowotworami układu pokarmowego,
• Osoby z anoreksją,
• Osoby z niewydolnością serca,
• Osoby z przerostem flory bakteryjnej w jelicie cienkim (SIBO),
• Osoby z niewydolnością nerek,
• Osoby z depresją.

Do obniżenia ilości witaminy B1 w organizmie może dochodzić również na skutek wzmożonego wysiłku fizycznego, stałego stresu, gorączki, w okresie ciąży oraz karmienia piersią.

Potencjalnie poważne skutki niedoboru tej witaminy powodują, że w powyższych przypadkach zalecana jest jej suplementacja.

Badanie poziomu witaminy B1 w organizmie

Poziom witaminy B1 w organizmie może być oznaczony za pomocą badań laboratoryjnych.

Badanie witaminy B1 przeprowadza się z krwi i polega ono na określeniu jej ilości w pobranej próbce. Niestety, nie zawsze daje ono miarodajne rezultaty.

Także istnieje możliwość dokładniejszego określenia poziomu witaminy B1 w organizmie poprzez oznaczenie enzymu transketolazy w erytrocytach (ETKAC), natomiast badania to nie jest powszechnie prowadzone w laboratoriach.

Nadmiar witaminy B1

Rzadko notuje się nadmiar witaminy B1 w organizmie, a ponieważ jest ona wydalana wtedy z moczem.

Szacuje się, że maksymalnie organizm człowieka może wchłonąć do 5 mg witaminy B1.

Przedawkowanie możliwe jest w przypadku stosowania dużych dawek suplementów diety lub stosowania jej w formie zastrzyków, jednak nie ma doniesień naukowych na temat negatywnych skutków jej nadmiaru. Właśnie dlatego uważa się, że nie jest możliwe przedawkowanie witaminy B1.

Jak stosować witaminę B1?

Witaminę B1 najlepiej dostarczać do organizmu razem z dietą, ale w określonych przypadkach, gdy pojawia się ryzyko niedoborów, niedobór lub większe zapotrzebowanie na tę witaminę, warto ją suplementować.

Dostępne są różne suplementy z tiaminą, w tym tabletki, kapsułki oraz płyny. Preparaty te mogą zawierać samą witaminę B1 albo mogą być one złożone i zawierać w składzie również inne związki, na przykład witaminy z grupy B w formie suplementu B Complex.

W określonych przypadkach, gdy nie jest możliwe podawanie witaminy B1 doustnie, podawana jest ona pozajelitowo, na przykład przy wymiotach, po resekcji żołądka, w stanach upośledzonego wchłaniania.

Witamina B1 – na co pomaga?

Suplementacja witaminy B1 może być bardzo pomocna w wielu przypadkach. Jakie jest zastosowanie witaminy B1?

Wsparcie działania układu nerwowego

Suplementy z witaminą B1 rekomendowane są dla osób, które chcą poprawić działanie swojego układu nerwowego.

Stosowanie tej witaminy może pomagać w utrzymaniu prawidłowej pracy nerwów oraz wspomaga wydzielanie neuroprzekaźników. Dzięki temu może ona zadbać o samopoczucie psychiczne i redukować objawy neurologiczne. Ponadto może ona redukować rozwój chorób neurodegeneracyjnych.

Poprawa pracy układu sercowo-naczyniowego

Witamina B1 tiamina rekomendowana jest również dla osób, które chciałyby wspomagać działanie serca, ponieważ ma ona wpływ na syntezę acetylocholiny.

Acetylocholina odpowiada między innymi za rozszerzalność naczyń krwionośnych, dlatego redukuje ciśnienie tętnicze krwi, a także normuje akcję serca i jego skurcze.

Osoby chorujące na cukrzycę

Stosowanie tiaminy może wspomagać stabilizację poziomu cukru we krwi, ponieważ powoduje ona jej niewielkie obniżenie, a także podnosi tolerancję glukozy.

Ponadto witamina ta może zmniejszyć ryzyko powstania powikłań cukrzycowych, w tym neuropatii cukrzycowej, czyli zaburzeń neurologicznych, do jakich może dochodzić w przebiegu cukrzycy.

Profilaktyka chorób narządu wzroku

Według badań witamina B1 może zmniejszać ryzyko rozwoju schorzeń narządu wzroku, między innymi zaćmy jądrowej oraz zmętnienia soczewki, do którego dochodzi wraz z wiekiem.

Osoby aktywne fizycznie

Suplementowanie witaminy B1 jest również rekomendowane dla osób, które są aktywne fizycznie, ponieważ w trakcie intensywnego wysiłku dochodzi do obniżenia jej poziomu.

Witamina ta uczestniczy również w cyklu Krebsa – cyklu kwasu cytrynowego, który odpowiada za wytwarzanie energii w procesie oddychania komórkowego.

Witamina B1 – dawkowanie

Dzienne zapotrzebowanie na witaminę B1 u osób dorosłych wynosi:

• Kobiety – 1,1 mg,
• Mężczyźni – 1,3 mg.

Suplementy diety najczęściej stosują wyższe dawki witaminy B1, na przykład 100 mg, co odpowiada 9091% dziennego spożycia.

Preparaty można zażywać niezależnie od pożywienia, o każdej porze dnia. Nie zaleca się stosowania witaminy B1 razem z herbatą i kawą.

Witamina B1 – przeciwwskazania

Stosowanie suplementów diety zawierających witaminę B1 nie jest zalecane u osób, u których występuje nadwrażliwość na substancje znajdujące się preparacie.

Witamina B1 – jaka najlepsza?

Wybierając suplement diety z witaminą B1, warto w pierwszej kolejności uwzględnić jego skład.

Dobrym wyborem mogą być suplementy zawierające kilka form witaminy B1, na przykład aktywny pirofosforan i nieaktywny chlorowodorek, dzięki czemu aktywna forma witaminy jest wchłaniana od razu, a nieaktywna przekształcana, dlatego uwalnia się ona wolniej. Skuteczne wchłanianie cechuje też pochodne witaminy B1, jak benfotiamina.

Suplement nie powinien również zawierać zbędnych substancji, na przykład alergenów – glutenu, laktozy, GMO, soi, konserwantów, barwników.

Witamina B1 – cena

Suplementy zawierające witaminę B1 kosztują od około 20 złotych w przypadku monopreparatów zawierających jedynie ten związek, do ponad 60 złotych w przypadku preparatów złożonych z innymi związkami w składzie.

Źródła:
1. Irena Bubko, Beata M. Gruber, Elżbieta L. Anuszewska, Rola tiaminy w chorobach neurodegeneracyjnych, Postepy Hig Med Dosw 2015; 69 : 1096-1106.
2. Jennifer A Wooley i wsp.: Characteristics of thiamin and its relevance to the management of heart failure. Nutr Clin Pract, Oct-Nov, 23(5), 487-93.
3. A Plaitakis i wsp.: Effect of thiamin deficiency on brain neurotransmitter systems. Ann N Y Acad Sci, 1982;378:367-81., 378, 367-81.
4. P J Thornalley i wsp.: High prevalence of low plasma thiamine concentration in diabetes linked to a marker of vascular disease. Diabetologia, 2007, 50(10), 2164-70.
5. Manuel González-Ortiz i wsp.: Effect of thiamine administration on metabolic profile, cytokines and inflammatory markers in drug-naïve patients with type 2 diabetes. Eur J Nutr, 2011, 50(2), 145-9.
6. N Rabbani i wsp.: High-dose thiamine therapy for patients with type 2 diabetes and microalbuminuria: a randomised, double-blind placebo-controlled pilot study. Diabetologia, 2009, 52(2), 208-12.
7. Shilen V Lakhani i wsp.: Small intestinal bacterial overgrowth and thiamine deficiency after Roux-en-Y gastric bypass surgery in obese patients. Nutr Res, 2008, 28(5), 293-8.
8. R G Cumming i wsp.: Diet and cataract: the Blue Mountains Eye Study. Ophthalmology, 2000, 107(3), 450-6.