Adaptogeny

Czym są adaptogeny i jak działają? Lista adaptogenów i ich właściwości

Adaptogeny to obecnie jedne z najpopularniejszych składników w suplementach diety. Czym rzeczywiście są? Jakie mają one zastosowanie? Czy adaptogeny działają?

Co to są adaptogeny?

Adaptogenami nazywa się zioła, które mają właściwości adaptogenne. Co to znaczy? Nazwa tych ziół pochodzi od łacińskiego „adaptare”, co tłumaczone jest jako „dopasowywać, przystosowywać”. Rośliny te pomagają więc organizmowi człowieka w adaptacji, czyli przystosowaniu do zmieniających się warunków wywołujących szeroko pojęty stres.

Sam termin jest stosunkowo nowy, ponieważ pojawił się on dopiero w połowie XX wieku – zaproponował go toksykolog N.V. Lazarew z ZSRR. Adaptogeny są jednak od wielu wieków używane przez człowieka i znane są między innymi w tradycyjnej medycynie chińskiej i indyjskiej – ajurwedzie. To właśnie z Azji pochodzą najsilniejsze adaptogeny, które dostępne są dzisiaj w formie wygodnych suplementów diety.

Jakie właściwości mają adaptogeny?

Zioła adaptogenne wykazują wiele prozdrowotnych właściwości:

• Korzystnie wpływają na układ nerwowy,
• Mają działanie normalizujące,
• Zwiększają odporność organizmu na szkodliwe bodźce chemiczne, fizyczne i biologiczne,
• Pomagają w utrzymaniu homeostazy, czyli naturalnej równowagi organizmu,
• Wykazują działanie antyoksydacyjne, czyli przeciwutleniające,
• Wspomagają regenerację i rekonwalescencję,
• Stosowane są w profilaktyce chorób cywilizacyjnych,
• Opóźniają procesy starzeniowe,
• Korzystnie oddziałują na libido.

Najskuteczniejsze adaptogeny – lista

Najmocniejsze adaptogeny zawierają rośliny zaliczane do rodzin astrowatych, psiankowatych, araliowatych oraz gruboszowatych. Wśród roślin o działaniu adaptogennym znajdują się:

Ashwagandha

To jeden z najpopularniejszych adaptogenów. Ashwagandha, czyli witania ospała (Withania somnifera) wykazuje silne działanie adaptogenne, wpływając na układ nerwowy i poziom hormonów w organizmie. Oddziałuje na korę nadnerczy, zmniejszając nadmierną produkcję kortyzolu nazywanego hormonem stresu. Także korzystnie wpływa na inne hormony, między innymi tarczycy i pomaga osobom z Hashimoto i niedoczynnością tarczycy.

Różeniec górski

Kolejnym silnym adaptogenem jest różeniec górski (Rhodiola rosea), który bywa nazywany złotym korzeniem. Wspiera on nie tylko układ nerwowy, ale również krążeniowy, dbając o pracę serca i naczyń krwionośnych. Rekomendowany jest w szczególności na migrenowe bóle głowy.

Żeń-szeń

Jednym z popularnych adaptogenów jest żeń-szeń (Panax ginseng). To roślina znana głównie ze swojego korzystnego wpływu na mózg, wspierająca pamięć oraz koncentrację, ale również wykazująca działanie przeciwstarzeniowe, poprawiające libido.

Maca

Pieprznica peruwiańska (Lepidium meyenii), określana jako maca, to kolejny cenny adaptogen. Ponadto wykazuje korzystny wpływ na gospodarkę hormonalną, dlatego rekomendowana jest dla kobiet borykających się z problemami nieregularnych miesiączek.

Gotu kola

Wąkrota azjatycka (Centella asiatica), określana także jako gotu kola, to roślina korzystnie wpływająca na funkcje kognitywne, ale również ma ona potencjał w łagodzeniu stanów depresyjnych. Dodatkowo stosowana jest w zaburzeniach pracy układu pokarmowego, krwionośnego oraz zewnętrznie na choroby skóry.

Bakopa drobnolistna

Bakopa drobnolistna, także Monniera (Bacopa monnieri), również określana jako brahmi, jest rośliną stosowaną w ajurwedzie – tradycyjnej medycynie indyjskiej. Ma działanie antyoksydacyjne oraz neuroprotekcyjne. Wspomaga przepływ krwi do mózgu i może zmniejszać ryzyko chorób neurodegeneracyjnych – Alzheimera, Parkinsona, demencji.

Cytryniec chiński

Cytryniec chiński (Schisandra chinensis), a dokładnie jego owoce i nasiona zawierają cenne substancje aktywne, które stosowane są w celu wsparcia funkcji umysłowych oraz redukcji zmęczenia. Cytryniec znalazł też zastosowanie jako naturalne remedium w chorobach układu krążenia. Tradycyjnie używany jest również na impotencję.

Traganek błoniasty

Kolejnym naturalnym adaptogenem jest traganek błoniasty (Astragalus membranaceus) wykorzystywany w medycynie chińskiej i mongolskiej. Poza pozytywnym wpływem na układ nerwowy korzystnie oddziałuje na wątrobę, procesy immunologiczne, normalizuje poziom cukru we krwi.

Szczodrak krokoszowaty

Leuza krokoszowata, również nazywana szczodrakiem krokoszowatym (Rhaponticum carthamiodes) to roślina występująca dziko na Syberii. Używana jest tradycyjnie jako wsparcie układu nerwowego, środek pobudzający na przemęczenie, a także przy zaburzeniach potencji.

Widlak kończysty

Z ziela widlaka kończystego (Huperzia serrata) pozyskiwana jest hupercyna A, która jest substancją wspierającą pamięć i koncentrację. Ma też działanie neuroprotekcyjne. Wspomaga wydzielanie acetylocholiny – podstawowego neuroprzekaźnika odpowiedzialnego za pracę mózgu.

Brodziuszka wiechowata

Wywodząca się z Indii oraz Sri Lanki brodziuszka wiechowata (Andrographis paniculata) jest rośliną o działaniu adaptogennym, która również używana jest w naturalnej terapii przeziębień, grypy oraz innych infekcji wirusowych i bakteryjnych. Ze względu na swój gorzki smak nazywana jest Królem Goryczy i Królem Gorzkim.

Eleuterokok kolczasty

Roślina jak eleuterokok kolczasty (Eleutherococcus senticosus) zawiera eleuterozydy, które podnoszą odporność organizmu na czynniki zewnętrzne i poprawiają samopoczucie psychiczne.

Reishi

Grzyb reishi (Ganoderma lucidum) również wykazuje działanie agaptogenne. Jest to jeden z najstarszych grzybów używanych w medycynie naturalnej. Kojąco wpływa na układ nerwowy, pomaga w unormowaniu samopoczucia psychicznego, a także wzmacnia układ odpornościowy i sercowo-naczyniowy.

Właściwości adaptogenne mają również inne rodzaje grzybów, między innymi chaga – błyskoporek podkorowy, soplówka jeżowata (Lion's Mane), kordyceps.

Na co pomagają adaptogeny?

Adaptogeny mogą być stosowane profilaktycznie i przy występujących już dolegliwościach. Działanie wielu z nich zostało potwierdzone badaniami naukowymi, a opinie o adaptogenach wystawiane przez stosujące je osoby są obiecujące.

Po adaptogeny warto sięgnąć w poniższych przypadkach:

Adaptogeny na stres

Najczęściej rekomendowane są dla osób narażonych na stres – w pracy, życiu prywatnym. Umożliwiają zmniejszenie poziomu stresu i jednocześnie zwiększają odporność psychiczną i fizyczną na sytuacje stresowe. Redukują również niekorzystny wpływ stresu na komórki ciała – poprawiają przez to pracę układu krążeniowego, wewnątrzwydzielniczego, odpornościowego, pokarmowego.

Warto pamiętać, że stres ma niszczący wpływ na organizm człowieka, zwłaszcza wtedy, gdy jest przewlekły. Może powodować nieprawidłowe ciśnienie krwi, bóle mięśniowe, zmniejszać odporność, podwyższać poziom cukru we krwi, obniża libido, sprzyja tyciu.

Adaptogeny na pamięć i koncentrację

Stosowanie adaptogenów polecane jest dla osób, które chcą zadbać o swoje funkcje kognitywne – poznawcze. Poprawiają one pamięć, koncentrację, logiczne myślenie.

Adaptogeny na choroby neurodegeneracyjne

Korzystne oddziaływanie tych roślin na układ nerwowy pomaga w obniżeniu ryzyka demencji, choroby Alzheimera oraz choroby Parkinsona, które są zaliczane do schorzeń neurodegeneracyjnych – niszczących układ nerwowy. Można stosować je też wspomagająco w leczeniu tych dolegliwości.

Adaptogeny na nerwicę i lęki

Stosowanie ziół adaptogennych polecane jest osobom doświadczającym nerwicy i lęków. Dzięki nim możliwe jest unormowanie samopoczucia – zmniejszają drażliwość, niepokój, podatność na ataki nerwicy, redukują objawy ze strony serca jak jego przyspieszone bicie, kołatanie.

Adaptogeny a depresja

Pojawia się wiele doniesień na temat wykorzystania adaptogenów w profilaktyce i terapii depresji. Stabilizujący wpływ na układ nerwowy ma zmniejszać ryzyko jej powstawania i pomagać w poprawie samopoczucia w zaburzeniach depresyjnych.

Adaptogeny a zmęczenie psychiczne i fizyczne

Dzięki adaptogenom można zredukować nadmierne przemęczenie. Dodają one energii, pobudzają zarówno na płaszczyźnie psychicznej, jak i fizycznej, a także pomagają w szybszej regeneracji organizmu i polepszeniu jego kondycji. Właśnie dlatego polecane są dla osób studiujących, pracujących umysłowo, sportowców.

Adaptogeny na sen

Następnym zastosowaniem adaptogenów jest poprawa jakości snu. Rekomendowane są dla osób z bezsennością oraz innymi problemami z zasypianiem – nocnym wybudzaniem, gorszą jakością snu.

Adaptogeny na libido

Zioła adaptogenne tradycyjnie wykorzystywane są w celu poprawy libido oraz na potencję u mężczyzn. Uznawane są za naturalne afrodyzjaki – pomagają w zwiększeniu popędu płciowego, zmniejszeniu zaburzeń erekcji, a także mogą zwiększać płodność.

Adaptogeny na odchudzanie

W kategorii adaptogenów znajdują się również rośliny wspierające procesy odchudzania. Takie właściwości mają żeń-szeń, różeniec górski oraz ashwaganda. Umożliwiają one szybsze spalanie tkanki tłuszczowej, dlatego są reduktorami tłuszczu.

Jak stosować adaptogeny?

Najwygodniejsze w stosowaniu są suplementy diety zawierające w składzie ekstrakty z roślin adaptogennych.

W sprzedaży można znaleźć adaptogeny w kroplach, na przykład jak adaptogeny Aura Herbals, w tabletkach, kapsułkach, dlatego można wybrać swoją ulubioną formę preparatu.

Jak długo stosować takie suplementy? Zaleca się, aby minimalny czas suplementacji wynosił 1 miesiąc, natomiast optymalnie 3 miesiące.

Jak wybrać najlepsze adaptogeny?

Duży wybór adaptogenów powoduje, że można łatwo dobrać je do własnych potrzeb i preferencji.

Warto kupować suplementy standaryzowane, które mają określoną ilość substancji aktywnych potwierdzoną badaniami laboratoryjnymi.

Bardzo dobre opinie mają też polskie adaptogeny, między innymi od firm Aliness, Aura Herbals, Medica Herbs, Yango.

Czy adaptogeny można łączyć?

Tak, mogą być one stosowane razem dla jeszcze lepszych efektów, jednak najlepiej nie robić tego samodzielnie ze względu na ich różne działanie.

Jak łączyć adaptogeny? Warto zdecydować się na suplementy złożone, które zawierają już odpowiednio skomponowane kompleksy adaptogenne, na przykład jak adaptogeny Swanson, Yango, Panaseus, Aura Herbals.

Adaptogeny – przeciwwskazania

Preparaty z adaptogenami nie mają wielu przeciwwskazań i uznawane są za bezpieczne dla zdrowia.

Nie są one jednak zalecane u kobiet w ciąży, karmiących piersią, dzieci. Niektóre z nich mogą wchodzić też w interakcję z lekami i nie są zalecane dla osób z określonymi dolegliwościami. Warto sprawdzić przeciwwskazania dla konkretnych adaptogenów, które zamierza się stosować.

Gdzie kupić adaptogeny?

Środki z adaptogenami można kupić w wielu sklepach – z suplementami, ziołami, w aptekach. Nasz oferujący adaptogeny sklep również przygotował je w szerokiej gamie wariantów.

Źródła:
1. Tadeusz Wolski, Tomasz Baj, Agnieszka Ludwiczuk, Magdalena Sałata, Kazimierz Głowniak. Surowce roślinne o działaniu adaptogennym oraz ocena zawartości adaptogenów w ekstraktach i preparatach otrzymanych z rodzaju Panax. Borgis - Postępy Fitoterapii 2/2009, s. 77-97.
2. Panossian, Alexander, and H. Wagner. Stimulating effect of adaptogens: an overview with particular reference to their efficacy following single dose administration.
3. Phytotherapy Research: An International Journal Devoted to Pharmacological and Toxicological Evaluation of Natural Product Derivatives 19.10 (2005): 819-838.
4. Provino R. The role of adaptogens in stress management. Australian Journal of Medical Herbalism 2010 22(2):41-49.
5. Panossian, Alexander, and Georg Wikman. Evidence-based efficacy of adaptogens in fatigue, and molecular mechanisms related to their stress-protective activity. Current clinical pharmacology 4.3 (2009): 198-219.
6. Adaptogen, A. Possible Plant. Rhodiola rosea: a possible plant adaptogen. Altern Med Rev 6.3 (2001): 293-302.