Aminokwasy

Aminokwasy – rodzaje i zastosowanie

Aminokwasy są bardzo ważnymi składnikami dla organizmu człowieka. Grupa ta zawiera wiele związków, które dzielone są na różne kategorie, między innymi egzogenne i endogenne, białkowe i niebiałkowe. Czym są aminokwasy? Jakie są ich główne funkcje? Kiedy warto je suplementować?

Co to są aminokwasy?

Aminokwasami, także kwasami aminowymi, nazywa się rodzaj związków organicznych zawierających w swoim składzie dwie grupy – zasadową grupę aminową oraz kwasową grupę karboksylową albo inną grupę kwasową w szerszym rozumieniu.

Aminokwasy są związkami budującymi białka, które są jednym z głównych składników odżywczych w diecie człowieka.

Aminokwasy – podział

Aminokwasy dzielone są na różne kategorie w zależności od ich budowy oraz pochodzenia.

Najczęstszy podział aminokwasów wyróżnia aminokwasy egzogenne, czyli te, które nie mogą być samodzielne produkowane przez organizm człowieka, a także aminokwasy endogenne, które mogą być przez niego syntetyzowane.

Aminokwasy egzogenne, czyli takie, które nie są produkowane przez ludzki organizm i muszą być dostarczane wraz z dietą albo suplementami diety, to głównie:

• Lizyna,
• Leucyna,
• Izoleucyna,
• Metionina,
• Tryptofan,
• Treonina,
• Walina,
• Histydyna,v
• Fenyloalanina.

Aminokwasy endogenne, czyli samodzielnie produkowane przez organizm człowieka, to:

• Alanina,
• Asparagina,
• Kwas asparaginowy,
• Kwas glutaminowy.

Wyróżnia się także grupę aminokwasów endogennych warunkowo niezbędnych, które produkowane są przez organizm z dostępnych aminokwasów o charakterze prekursorów. Zaliczane są do niej:

• Arginina,
• Glicyna,
• Glutamina,
• Cysteina,
• Seryna,
• Prolina,
• Ornityna,
• Tyrozyna.

Jakie są źródła aminokwasów?

Aminokwasy są obecne w różnych produktach, zarówno pochodzenia zwierzęcego, jak i roślinnego.

Do najlepszych źródeł aminokwasów zaliczane są produkty pochodzenia zwierzęcego, w tym mięso, ryby, mleko oraz nabiał, jajka.

Roślinnymi źródłami aminokwasów są przede wszystkim strączki, na przykład fasola, groch, soczewica, soja, ciecierzyca, a także orzechy, ziarna, kasze.

Zbilansowana dieta powinna zawierać zarówno produkty pochodzenia zwierzęcego, jak i roślinnego, co pozwala na uzyskanie wszystkich niezbędnych aminokwasów.

Aminokwasy – właściwości

Aminokwasy są bardzo ważne dla zdrowia człowieka, a ich braki mogą powodować pojawienie się poważnych skutków ubocznych.

Główne funkcje aminokwasów to:

• Alanina – uczestniczy w przemianach energetycznych, wspiera układ odpornościowy i nerwowy.
• Arginina – uczestniczy w syntezie tlenku azotu (II), który ma duże znaczenie dla działania naczyń krwionośnych. Wspomaga aktywność fizyczną i pracę mózgu.
• Asparagina – wspiera działanie wątroby, a także uczestniczy w procesach syntezy glikoprotein.
• Cysteina – wchodzi w skład glutationu i cystyny, a także jest niezbędna do wytwarzania tauryny. Wspiera odporność i budowę komórek włosów, skóry i paznokci.
• Fenyloalanina – uczestniczy w produkcji tyrozyny oraz adrenaliny.
• Glicyna – jest istotna dla syntezy hemoglobiny oraz materiału genetycznego.
• Glutamina – wzmacnia układ odpornościowy i jest ważna dla błon śluzowych. Uczestniczy w przemianach metabolicznych w mózgu i nerkach.
• Histydyna – niezbędna w okresie wzrostu, uczestniczy w produkcji enzymów, hemoglobiny, a także wspomaga pracę układu odpornościowego.
• Izoleucyna – również uczestniczy w budowie mięśni i wspomaga regenerację organizmu. Reguluje poziom cukru we krwi.
• Kwas asparaginowy – jest istotny dla układu odpornościowego oraz układu nerwowego, a także uczestniczy w cyklu Krebsa, który ma duże znaczenie dla przemian na poziomie metabolicznym i energetycznym.
• Kwas glutaminowy – ważny dla układu nerwowego oraz metabolizmu węglowodanów.
• Leucyna – jest bardzo ważna dla kości i mięśni, a także pomaga w utrzymaniu prawidłowego poziomu cukru we krwi i wspomaga utratę tkanki tłuszczowej.
• Lizyna – jest niezbędna w procesach produkcji hormonów, enzymów, wspomaga wchłanianie wapnia i może redukować ryzyko osteoporozy. Także reguluje metabolizm tłuszczów.
• Metionina – jest kluczowa dla wzrostu i metabolizmu tłuszczów. Jest niezbędna do produkcji choliny i kreatyny.
• Prolina – wspomaga odporność organizmu, serce i naczynia krwionośne.
• Seryna – uczestniczy w produkcji związków niezbędnych dla DNA, a także w trawieniu białek. Jest ważnym prekursorem innych aminokwasów.
• Treonina – wspiera pracę wielu układów, w tym nerwowego, odpornościowego, krążeniowego, a także wspomaga budowę kości i zębów oraz działanie wątroby.
• Tryptofan – uczestniczy w produkcji witaminy PP, jest ważny dla produkcji neuroprzekaźników, krwi, a także wspiera działanie układu nerwowego.
• Tyrozyna – kluczowa dla syntezy hormonów tarczycowych oraz nadnerczowych. Wspomaga także produkcję neuroprzekaźników.
• Walina – jest ważna dla budowy mięśni i wspomaga wytrzymałość. Ma duże znaczenie dla sportowców.

Kiedy suplementować aminokwasy?

W razie konieczności możliwe jest suplementowanie aminokwasów z wykorzystaniem suplementów diety zawierających te związki.

Suplementacja jest ważna szczególnie w przypadku diet eliminujących źródła białek zwierzęcych, a także w okresach zwiększonego zapotrzebowania na aminokwasy.

Zastosowanie aminokwasów w formie suplementów zalecane jest też u sportowców, osób w trakcie rekonwalescencji, w ramach profilaktyki schorzeń układu krążeniowego i nerwowego.

Źródła:
1. https://pl.wikipedia.org/wiki/Aminokwasy
2. Normy żywienia dla populacji Polski, pod red. Mirosława Jarosza, Instytut Żywności i Żywienia.